هر آنچه باید درباره کبد چرب بدانید

کبد دومین عضو بزرگ در بدن انسان است. تمام غذاها و نوشیدنی هایی که وارد بدن ما می شود، باید از فیلتر کبد عبور کند تا تصفیه شده و سموم و مواد خطرناک آن جدا شوند. وجود چربی های اضافه باعث می شود کبد نتواند عملکرد عادی داشته باشد. کبد به طور طبیعی خود را توسط سلول هایی ترمیم و پاکسازی میکند اما اگر فاکتورهای منفی وارد شده زیاد از حد باشند در این کار اختلال ایجاد می شود.

وجود میزانی چربی در کبد هر انسانی، طبیعی است، اما اگر مقدار چربی موجود در کبد بیشتر از ۵ تا ۱۰ درصد وزن کل کبد باشد، کبد چرب به حساب می آید. بیماری کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که کبد در شکستن چربی‌ها دچار مشکل ‌شود و چربی در بافت‌های کبد تجمع پیدا کند.

افزایش توده چربی بدن و چاقی به واسطه افزایش ورود اسید‌های چرب آزاد به کبد به افزایش تجمع تری‌گلیسرید در کبد و ابتلا به کبد چرب منجر می‌شود. کبد چرب یک بیماری درمان پذیر است ولی می تواند موقعیتهای مخربی در بدن ایجاد می کند و بدتر اینکه علامت هشدار دهنده بارزی ندارد.

کبد چرب معمولا نشانه و علامت بارزی ندارد و برای تشخیص دقیق آن نیاز به آزمایشات پزشکی است. در بعضی از مواقع کبد چرب باعث التهاب و یا زخم های کبدی می‌شود. چنانچه شدت چربی کبد بسیار بالا رود و فرد به کبد چرب گریدهای بالا مبتلا شود، می تواند موجب نارسایی کبد و یا از کار افتادن آن شود.

برخلاف تصور بسیاری از افراد، کبد چرب فقط مختص افراد چاق نیست؛ بلکه افراد لاغر هم ممکن است به علت تغذیه نادرست، استرس زیاد، ورزش نکردن و… دچار کبد چرب شوند. هرچند درصد ابتلا به کبد چرب میان افراد لاغر بسیار کمتر از افرادی است که دچار چاقی به‌ویژه در ناحیه شکم هستند.

انواع کبد چرب

کبد چرب به سه دسته کلی تقسیم می شود:

• کبد چرب غیرالکلی (NAFLD)
• کبد چرب الکلی ( ALD)
• کبد چرب بارداری
• استاتوهپاتیت غیرالکلی (NASH) و استاتو هپاتیت الکلی

کبد چرب غیرالکلی

این بیماری زمانی رخ می‌دهد، که کبد در شکستن چربی ها دچار مشکل می‌شود و با جمع شدن چربی در بافت‌های کبد، فرد دچار کبد چرب می‌گردد. این بیماری با مصرف الکل مرتبط نبوده و زمانی مشخص می‌شود که ۱۰ درصد و یا بیشتر وزن کبد حاوی چربی باشد. این بیماری خود نیز به چند دسته تقسیم شده و در شدیدترین مراحل باعث سیروز کبدی و یا زخم و سپس نارسایی کبدی می‌گردد.

کبد چرب الکلی

این بیماری جزء اولین مرحله‌های بیماری های کبدی مربوط به الکل است. کبد با مصرف زیاد الکل صدمه دیده و قادر به شکستن چربی ها نیست. اگر فرد از مصرف الکل خودداری نماید، این نوع کبدچرب کم کم درمان می‌گردد، اما در صورت ادامه به مصرف الکل فرد ممکن است دچار سیروز کبدی گردد.

کبد چرب بارداری

هرچند این نوع از کبد چرب بسیار نادراست، با اینحال جمع شدن چربی در هنگام بارداری می‌تواند خطراتی جدی هم برای مادر و هم برای جنین به همراه داشته باشد. این بیماری می‌تواند باعث نارسایی کبدی، نارسایی کلیه، عفونت شدید و یا خونریزی گردد. هرچند دلیل این بیماری کاملا شناخته شده نیست اما دانشمندان معتقدند این بیماری با هورمون های این دوران در ارتباط است.

علایم این بیماری در سه ماه سوم بارداری رخ می دهد و شامل حالت تهوع، استفراغ، درد در قسمت بالایی سمت راست شکم، زردی و کسالت عمومی است. زنان باردار باید آزمایش های لازم را برای اطلاع از این بیماری انجام دهند، اکثر زنان پس از زایمان شروع به بهبود می‌نمایند.

دلایل ابتلا به کبد چرب

یکی از شایع ترین دلایل ابتلا به کبد چرب مصرف زیاد الکل است. مصرف بعضی از داروهای خاص و یا اختلالات متابولیک نیز از دیگر دلایل هستند. در بیشتر مواردیکه فرد مصرف الکل نداشته باشد، دلیل قطعی و شاخصی نمی توان برای ابتلای فرد به بیماری ذکر کرد اما موارد زیر می‌توانند منجر به این بیماری شوند و یا ریسک ابتلا را در افراد افزایش دهند:
– چاقی
– دیابت نوع ۲
– فشار خون بالا
– مصرف داروهایی همچون آسپرین، داروهای استروئیدی، تاموکسیفن و تتراسیکلین
– بارداری
– ویروس ها (ویروس هپاتیت A و سایر ویروس ها)
– تغذیه نامناسب

– مصرف زیاد غذاهای آماده و فرآوری شده
– کلسترول خون بالا
– سندرم تخمدان پلی کیستیک
– کم کاری تیروئید (hypothyroidism)
– جراحی بای پس معده

کودکان هم در برابر بیماری کبد چرب در امان نیستند

بیماری کبد چرب در میان تقریبا ۳ درصد از کودکان و ۲۲ تا ۵۳ درصد از کودکان چاق رواج دارد.
به گفته این متخصص، بروز این عارضه در کودکان از چهارسالگی شروع می‌شود و احتمال ابتلا به آن با بالا رفتن سن افزایش می‌یابد، بنابراین میان نوجوانان، درصد شیوع بالاتری دارد. به علاوه دختران بیش از پسران به این بیماری دچار می‌شوند.
همچنین، در کودکان مبتلا به اختلالات مادرزادی ازجمله سوءجذب چربی‌ها، سیستیک فیبروزیس (یک اختلال ارثی است که می‌تواند بسیاری از ارگان‌ها ازجمله ریه‌ها و دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد) و بیماری ویلسون (یک بیماری وراثتی است که در آن مس به اندازه کافی از بدن دفع نمی‌شود) ابتلا به کبد چرب نیز دیده می‌شود.

علایم کبد چرب

این بیماری غالباً بدون علامت بوده اما می‌تواند به‌مرور زمان و با افزایش میزان چربی کبد با دل‌درد، بی‌اشتهایی، ضعف مفرط، تهوع، کاهش وزن، کاهش تمرکز و توجه و تیرگی پوستِ گردن و زیر بغل و ضایعات پوستی کدر تظاهر کند.

مهم ترین نشانه هایی که از اختلال در کبدتان خبر می دهند
بی حالی از علائم مهم کبد چرب

• احساس خستگی و بی حالی مداوم
• کاهش وزن و اشتها
• حالت تهوع
• ضعف عمومی
• درد در مرکز و یا سمت راست بخش بالای شکم
• سردرگمی، مشکل در تمرکز و گیجی
• رنگ چشم به زردی بگراید
• احساس خارش مداوم در بدن
• احتباس آب در بدن و شکم
• فراموشکار شدن
• ضعف عضلانینحوه تشخیص بیماریآزمایش ها و تست هایی که برای مشخص کردن ابتلا به کبد چرب استفاده می‌شوند، شامل:

1- معاینات فیزیکی:

اگر کبد شما متورم باشد ممکن است دکتر بتواند با معاینات شکمی بزرگ شدن کبد را تشخیصی دهد. با این حال ممکن است کبد متورم باشد اما بزرگ نشده باشد. که در این صورت تشخیص از طریق معاینه فیزیکی سخت می شود. اگر احساس خستگی یا بی اشتهایی دارید حتما دکتر را در جریان بگذارید. همچنین درباره سابقه مصرف الکل، داروها و مواد مخدر نیز توضیحات کاملی به دکتر ارائه دهید.

2- آزمایش خون:

با یک آزمایش خون ساده می توان بالا بودن آنزیم های کبدی را متوجه شد. با اینکه این مورد مستقیما ابتلا به کبد چرب را تعیین نمی کند اما می تواند نشان دهنده التهابات کبدی باشد. برای تشخیص دقیقتر نیاز به آزمایشات تکمیلی است.

3-  تصویر برداری، که از طریق روش های مختلف همچون CT اسکن و اولتراسوند و یا ام آر ای (MRI) انجام می‌شود. یکی از دیگر مدل های عکسبرداری که فیبرواسکن نام دارد. این روش مشابه سونوگرافی از امواج صوتی برای تشخیص استفاده می کند. فیبروسکن در تشخیص چگالی کبدی و تعیین بافت های چربی و بافت های نرمال به کار می رود.

4- بیوپسی کبد (Liver biopsy) :

بیوپسی یا نمونه برداری از کبد همچنان بهترین روش در تعیین شدت بیماری های کبدی به حساب می آید. طی بیوپسی کبد، پزشک از طریق سوزن باریکی قسمت کوچکی از کبد را جدا می کند و به عنوان نمونه خارج می کند. آزمایش بافت های کبدی بر روی نمونه جدا شده صورت می گیرد و می توان تشخیص نسبتا دقیقی از بیماری و شدت کبد چرب داشت.

درمان کبد چرب

درحال حاضر درمان قطعی و خاصی برای کبدچرب وجود ندارد. برای درمان کبد چرب می‌بایست سایر مشکلات از جمله دیابت و یا کلسترول درمان گردد. مهم‌ترین نکته برای کاهش عوارض و رفع بیماری کبد چرب، رفع علل زمینه‌ای بروز بیماری است.
به گفته پزشکان، تغذیه و رژیم غذایی مناسب، کاهش وزن در افراد چاق، ترک مصرف مشروبات الکلی، کنترل بیماری دیابت، کاهش چربی‌های خون و تغییر در شیوه زندگی و انجام فعالیت بدنی، مهم‌ترین اصول درمان بیماری کبد چرب است.

ورزش منظم و به‌خصوص ورزشهای هوازی و استقامتی و رژیم‌های غذایی اساس درمان هستند. ورزشی که منجر به کاهش وزن و قند و چربی خون شود می‌تواند موجب کاهش چربی کبد شود.
مطالعات نشان داده‌اند که ورزش منظم حتی اگر منجر به کاهش وزن نشود می‌تواند چربی کبد را کاهش دهد!

بی‌شک در صورت درمان کبد چرب می‌توان مانع پیشرفت ضایعه کبدی شد. با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم می‌توان وزن بدن را در حد مطلوب نگاه داشت و از یکی از عوامل اصلی بروز بیماری کبد چرب یعنی چاقی جلوگیری کرد.

درمان های معمول این بیماری شامل:

– ترک مصرف الکل
– مدیریت کلسترول
– کاهش وزن
– کنترل قندخون

– فعالیت بدنی منظم

می‌باشند. برای دریافت دارو و توصیه در مورد کنترل و مدیریت سایر بیماری ها و مشکلات که منجر به کبد چرب می‌شوند، باید به پزشک مراجعه نمود.

درمان خانگی و تغییرات سبک زندگی در کبد چرب

با رعایت موارد زیر، شما می‌توانید کبد چرب را کنترل و درمان کرده، این موارد شامل:

کاهش وزن:

در صورتیکه شما اضافه وزن داشته و یا چاق هستید، میزان کالری مصرفی در روز  و افزایش فعالیت بدنی، اقدام به کاهش وزن نمایید.

تغییر عادات غذایی:

همچنین می توانید با اتخاذ یک رژیم غذایی سالم و اصلاح الگوی تغذیه ای، به بهبود و درمان کبد چرب کمک نمایید. بیماران مبتلا به کبد چرب باید از مصرف چربی‌های اشباع، شکر، نمک، سیگار و غذاهای حاوی کربوهیدرات زیاد مثل شیرینیها و برنج خودداری کنند.
مصرف سبزیجات و میوه‌های تازه در کبد چرب به‌شدت توصیه می‌شود.
داروها فقط بنا به ضرورت علمی و میزان محدود کاربرد دارند که صرفاً باید با تجویر پزشک صورت پذیرد.
گرچه ویتامین ای (E) به‌عنوان آنتی‌اکسیدان می‌تواند در درمان بیماری نقش داشته باشد اما مصرف بی‌جا و بی‌رویه آن به‌شدت زیان‌بار است.

ورزش و فعالیت منظم ورزشی:

ورزش کنید و فعالیت بدنیتان را افزایش دهید. هدفتان را حداقل ۳۰ دقیقه ورزش در طول روز قرار داده و اگر نیاز به کاهش وزن هم دارید، این میزان را افزایش دهید.
کنترل قند و کلسترول:

دیابت و کلسترول خون خود را کنترل کرده و به توصیه های پزشکتان عمل نمایید.
احتیاط در فعالیت ها و مصرف داروها :

از کارهایی که فشارزادی بر کبد می‌آورند همچون مصرف الکل و یا مصرف خودسرانه دارو خودداری نمایید.
ترک الکل – در صورتیکه شما مشروبات الکلی مصرف می‌کنید، ترک مصرف الکل می‌تواند از ابتلا به کبد چرب الکلی جلوگیری نماید.

جالب است بدانید که ….

مهم‌ترین علت مرگ و میر در بیماران مبتلا به کبد چرب، بیماری‌های قلبی و عروقی است. به علاوه این بیماری در مردان با عوارض بیشتری همراه است. البته ابتلا به این بیماری در بیشتر کشورهای دنیا بر اثر مصرف زیاد الکل رخ می‌دهد، اما در ایران این بیماری معمولا به علل دیگر اتفاق می‌افتد و کبد چرب غیرالکلی نامیده می‌شود.

کبد چرب، همنشین هپاتیت می‌شود

در نظر داشته باشید هپاتیت یک واژه کلی است که دربرگیرنده تمامی مواردی است که به ایجاد التهاب در بافت کبد منجر می‌شود که این التهاب ممکن است تحت تاثیر عفونت‌های ویروسی، بیماری‌های خودایمنی یا اثرات دارویی بروز کند. به همین علت در بیماری کبد چرب همزمان با تجمع چربی، التهاب بافت کبدی یا هپاتیت نیز وجود دارد.

توصیه ها و راههای کلی برای درمان کبد چرب

درمان سریع کبد چرب

• داروهایی که مقاومت به انسولین را درمان میکنند مانند متفورمین
• داشتن رژیم غذایی مناسب به خصوص رژیم غذای حاوی میوه ها و سبزیجات و غذاهای کم چرب
• مصرف سیر و پیاز, چغندر , کلم و..
• مصرف آب لیمو ترش در آب داغ البته این روش برای افرادی که مشکل معده دارند توصیه نمی شود
• کاهش وزن
• خودداری از مصرف خودسرانه دارو در زمان هر نوع بیماری
• مصرف ویتامین E البته به اندازه و با مشورت با پزشک
• ترک مخدرات
• ورزش
• خودداری از مصرف مواد غذایی فریز شده – زود پز شده – ترشیجات – رب – سس ها – نمک زیاد – چای پر رنگ – فست فودها – آب همراه غذا – دوغ همراه غذا -تنقلات شور – روغن های سرخ کردنی – لبنیات پر چرب و..

توصیه های غذایی و خانگی برای کنترل و درمان کبد چرب تا حد ممکن

درمان خانگی کبد چرب با سبزیجات

میوه ها و سبزیجات مفید برای کنترل و کاهش شدت کبد چرب شامل :

• انواع کلم
• چغندر
• رزماری
• آووکادو
• سیب سبز
• گریپ فروت و دارابی
• پاپایا
• آرتیشو (کنگرفرنگی)
• موز
• گردو
• بادام زمینی
• بادام تلخ
• عناب
• خربزه و طالبی

غذاهایی که برای بیماری کبد چرب مضرند

۱. الکل

اگر به بیماری کبد چرب مبتلا هستید، به‌هیچ‌وجه الکل مصرف نکنید. کبد چرب نمی‌تواند با سرعت کافی الکل را تجزیه کند. براساس تحقیقات صورت گرفته، علت بروز کبد چرب در افراد الکلی تنها به‌خاطر سوء‌مصرف الکل نیست، الکل موجب بروز التهاب و ایجاد سم در بدن می‌شود. حتی اگر به کبد چرب غیرالکلی هم مبتلا هستید، بهترین کار این است که از مصرف نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.

۲. غذاهای سرشار از کربوهیدرات

از مصرف غذاهایی مانند نان، برنج و ذرت تا حد امکان خودداری کنید. تا جایی که می‌توانید مصرف نان‌هایی را که از آرد سفید تهیه شده‌اند، کاهش بدهید. مصرف زیاد کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده (مانند آردهای سفید که فیبر و مواد مغذی آنها جدا شده است) باعث افزایش سطح انسولین خون می‌شود. حساسیت به انسولین خود یک عامل کلیدی در بروز کبد چرب است.

از مصرف محصولات تهیه‌شده از غلات کاملی که بر روی برچسب‌شان عبارت «غنی‌شده» نوشته شده است، خودداری کنید. اگر گاهی هوس خوردن نان به سرتان زد، نان تازه بخرید. اگر قصد مصرف برنج هم داشتید، برنج قهوه ای گزینه‌ی بهتری نسبت به برنج سفید است.

۳. نوشیدنی‌های پُر از شکر

نوشابه‌های گازدار، نوشابه‌های انرژی‌زا و بسیاری از آبمیوه‌ها سرشار از شکر و شیرین‌کننده‌های مصنوعی‌اند. این شکر وارد شده به بدن می‌تواند منجر به بروز کبد چرب شود. بدن‌تان نمی‌تواند شکر موجود در یک قوطی نوشابه (که محتوی ۱۰ قاشق چای‌خوری شکر است) را تجزیه کند و این امر بر روی کبدتان تأثیر منفی می‌گذارد.

براساس تحقیقات دانشگاه پزشکی آتلانتا شکر (به‌خصوص فروکتوز) می‌تواند باعث بروز و پیشرفت کبد چرب غیرالکلی شود. بین شکر و افزایش چاقی، چربی خون و مقاومت به انسولین رابطه‌ی مستقیمی وجود دارد.

۴. غذاهای فرآوری‌شده

روغن‌های هیدروژنه، شکر تصفیه‌شده، غذاهای حاضری و سوسیس و کالباس برای بدن‌تان سمی هستند. نیترات و نیتریت که در بسیاری از این غذاها از جمله سوسیس و کالباس یافت می‌شوند، ارتباط مستقیمی با بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان‌ دارند. شربت ذرت با فروکتوز بالا که در غذاهای فرآوری‌شده یافت می‌شود، از مهم‌ترین عوامل بروز کبد چرب است و برای بهبود این بیماری، باید مصرف این‌گونه غذاها را متوقف کنید.